Örtülü Elektrotların EN ISO 2560-A Standartlarına Göre Gösterilişi
Alaşımsız ve ince taneli çeliklerin elle yapılan metal ark kaynakları için kullanılan örtülü elektrotların sınıflandırılmasını tanımlayan EN ISO 2560-A standartının, nasıl okuması gerektiğinin, sembollerin neyi ifade ettiklerinin bilinmesinin doğru elektrot seçiminde önemi büyüktür. Standartın doğru okunması, kullanıcıların muadil ürün araştırmasında ya da kaynak edilecek malzemenin türü ve kaynak şartlarına göre doğru ürüne yönlenmeleri konusunda faydalı olacaktır.
Standartı, tüm tabloları detaylı bir şekilde örneklemek amacıyla, düşük alaşımlı, yüksek dayanımlı olan GeKa TEMPO B 60 elektrotuyla açıklayacağız.
| E | 46 | 6 | 1Ni | B | 4 | 2 | H5 |
| Tablo 1 | Tablo 2 | Tablo 3 | Tablo 4 | Tablo 5 | Tablo 6 | Tablo 7 |
Standartta kaynak elektrotları yukarıdaki örnek üründe olduğu gibi belirli harf ve sayılar ile tanımlanır. İlgili sembollerin altında yazan tablo numaraları ile sırası ile sembollerin ne anlama geldiklerini aşağıda detaylı olarak açıklarsak;
Tablo 1
| Üretim/Ürün | |
| E | Elektrik Ark Kaynağı |
E kaynak yöntemini yani Elektrik Ark Kaynağını ifade eder.
Tablo 2
Akma, Çekme Dayanımı ve Uzama | |||
| İşareti | Min. ReL (N/mm²) | Rm (N/mm²) | A (%) |
| 35 | 355 | 440-570 | 22 |
| 38 | 380 | 470-600 | 20 |
| 42 | 420 | 500-640 | 20 |
| 46 | 460 | 530-680 | 20 |
| 50 | 500 | 560-720 | 18 |
Tablo 2’deki 46 rakamı ürünün minimum akma dayanımını ifade eder. Tablo incelendiğinde ürünün 460 N/mm2 akma dayanımına sahip olduğu, çekme dayanımının 530-680 N/mm2 değerleri arasında, ve uzama değerinin % 20 olduğu anlaşılır.
Tablo 3
Kaynak Metalinin Çentik Darbe Dayanımı İşareti (min. 47 J) | |
| İşareti | Sıcaklık ºC |
| Z | Gerekli Değil |
| A | +20 |
| O | 0 |
| 2 | -20 |
| 3 | -30 |
| 4 | -40 |
| 5 | -50 |
| 6 | -60 |
Tablo 3, ürünün çentik darbe testinde minimum 47 Joule darbe dayanımını hangi sıcaklıklarda karşıladığını ifade eder. Burada ürünün -60 C° sıcaklıkta minimum 47 Joule darbe dayanımına sahip olduğu ifade edilmektedir. Ürün düşük sıcaklıklarda dahi tokluğunu korumaktadır.
Tablo 4
Alaşım Sembolü | Kimyasal Bileşim %¹ | ||||||
| Mn | Ni | Mo | Cr | V | Nb | Cu | |
| Sembolsüz | 2,0 | - | - | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| Mo | 1,4 | - | 0,3-0,6 | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| MnMo | 1,4-2,0 | - | 0,3-0,6 | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| 1 Ni | 1,4 | 0,6-1,2 | - | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| 2 Ni | 1,4 | 1,8-2,6 | - | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| 3 Ni | 1,4 | 2,6-3,8 | - | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| Mn1Ni | 1,4-2,0 | 0,6-1,2 | - | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| 1 NiMo | 1,4 | 0,6-1,2 | 0,3-0,6 | 0,2 | 0,05 | 0,05 | 0,3 |
| Z | Üzerinde anlaşmaya varılmış diğer herhangi bir işlem | ||||||
| ¹) Çizelgedeki tek değerler en çok değerleri ifade eder. | |||||||
Tablo 4 ürünün kimyasal bileşimini ifade etmektedir. Yukarıdaki tabloda 1 Ni ile tanımlanan ifadenin kimyasal bileşimindeki elementlerin % değerleri görülebilir. Çizelgede aralık olarak belirtilmemiş, tek rakam ile belirtilmiş değerler maksimum değerleri ifade eder.
Tablo 5
| Sembol | Karakteristik |
| A | Asit Örtü |
| C | Selülozik Örtü |
| R | Rutil Örtü |
| RR | Rutil Kalın Örtü |
| RC | Rutil Selülozik Örtü |
| RA | Rutil Asit Örtü |
| RB | Rutil Bazik Örtü |
| B | Bazik Örtü |
Tablo 5’teki harfler elektrotun örtü karakterini açıklar. Tempo B 60 bazik karakterli bir elektrot olduğu için burada “B” harfi ile ifade edilir. Asit, selülozik, bazik örtülü elektrotların yanında, örtü karakterlerinin avantajlarından yararlanmak amacıyla karma örtülü elektrotlar da üretillir. Tabloda RC ile ifade edilen Rutil Selülozik örtülü ürüne örnek olarak verebileceğimiz Geka LOTUS elektrotu, örtüsündeki rutil karakteri ile örtü esnekliği ve kullanım kolaylığı sağlarken , selülozik örtü karakteri ile derin nüfuziyetli kaynak dikişleri oluşturabilmektedir.
Tablo 6
| Sembol | Anma elektrot verimi % | Akım tipi |
1 2 | ≤105 ≤105 | a.a. + d.a. d.a. |
3 4 | >105 ancak ≤ 125 >105 ancak ≤ 125 | a.a. + d.a. d.a. |
5 6 | >125 ancak ≤ 160 >125 ancak ≤ 160 | a.a. + d.a. d.a. |
7 8 | >160 >160 | a.a. + d.a. d.a. |
| a) İşletilebilirliği göstermek için alternatif akım deneyleri 65 V’tan yüksek olmayan yüksüz bir gerilimle yapılmalıdır. b) a.a.= Alternatif akım, d.a.= doğru akım | ||
Tablo 6’da ürün ile ilgili iki nokta ifade edilmektedir. İlk sütunda % cinsten anma elektrot veriminin ˃105 ancak ≤ 125 ifadesi ile, minimum %125 olduğu %105’ten ise büyük olduğunu ifade edilmektedir. Elektrot verimi elektrotun çekirdek telinin ağırlığına istinaden kaynaktan sonra erimiş metalin ağırlığı karşılaştırılarak tanımlanır. Örneğin %120 elektrot verimi ifadesi ile, elektrotun eridikten sonra oluşturduğu kaynak metalinin ağırlığının , elektrotun çekirdek telinin ağırlığından %20 daha fazla olduğu anlaşılır.
Bu tablodaki ikinci sütun ise elektrot kullanılırken seçilecek akım tipini ifade etmektedir. Tabloda da görülebileceği üzere TEMPO B 60 “d.a” ifadesi ile doğru akımda kullanılan bir elektrottur. Tabloda diğer sembollerin karşılarında yazan “a.a” ifadesi ise alternatif akımı ifade etmektedir.
Tablo 7
Kaynak Pozisyonu İşareti | |
| 1 | PA; PB; PC; PD; PE; PF; PG |
| 2 | PA; PB; PC; PD; PE; PF; |
| 3 | PA; PB |
| 4 | PA |
| 5 | PA; PB; PG |
Tablo 7 elektrotun kullanılabileceği kaynak pozisyonları ile ilgili bilgi verir. Tabloda da görülebileceği gibi elektrot ile sadece PG ( yukarıdan aşağıya) kaynak pozisyonunda kaynak yapılması uygun gözükmemektedir. Bunun dışında tüm pozisyonlarda kaynak yapılabilir.
Tablolara ek olarak en üstte standartlar ifadesinde en sonda yazan H5 ifadesi, kaynak metali içerisindeki hidrojen miktarının 100 gramda 5 ml olduğunu ifade eder. Kaynak metali içerisindeki hidrojen miktarının düşük olması kaynak edilen malzemenin çatlama dayanımının yüksek olmasına olumlu yönde etki eder.
| Kaynak Metalindeki Hidrojen Miktarı İçin İşaretleme | |
| İşaret | ml/100g |
| H 5 | 5 |
| H 10 | 10 |
| H 15 | 15 |
